شیر و خواص آن برای سلامتی

شیر دارای خواص فراوانی است و در رشد کودکان و نوجوانان نقش زیادی دارد، از سویی کلسیم موجود در شیر در استحکام استخوان ها و سلامت دندان ها موثر است. در این مقاله می خواهیم شما را با دیگر خواص شیر آشنا سازیم، خواصی که معمولا بیشتر افراد با آنها آشنایی ندارد.

این مقاله از مجله سلامتی صباح به معرفی و بررسی مهم‌ترین فواید شیر می‌پردازیم. در بخش اول فواید شیر برای سلامتی از جمله پیشگیری از دیابت، پیشگیری از سینوزیت، درمان التهاب مفاصل و نیز تاثیر شیر بر عضله سازی در ورزشکاران مطرح می شود و در ادامه به بررسی خواص شیر برای لاغری و کاهش وزن پرداخته خواهیم پرداخت. بخش سوم شما را با فواید شیرگاو برای پوست و مو آشنا می کند و طرز تهیه و استفاده از چند ماسک و اسکراب شیر توضیح داده شده است.

شیر و خواص آن برای سلامتی

شیرگاو مایعی بسیار مغذی است که در بدن گاو تشکیل می شود و خواص و فواید زیادی دارد، این ماده غذایی برای زنده ماندن و حفظ حیات گوساله تازه متولد شده لازم است. از شیرگاو فراورده های غذایی مختلفی مانند پنیر، خامه، کره و ماست تهیه می شود.

این فراورده‌ها را محصولات لبنی یا لبنیات می گویند (اگر با لبنیات آشنایی ندارید میتوانید مقاله لبنیات چیست را بخوانید) که می تواند بخش مهمی از رژیم غذایی مدرن یک فرد باشد. ترکیب شیر بسیار پیچیده است و می توان گفت تمامی مواد مورد نیاز بدن انسان را در خود دارد.

پروتئین موجود در شیر گاو چقدر است؟

هر اونس از شیر گاو که معادل 30.5 گرم است دارای حدود 1 گرم پروتئین می باشد. و یا به عبارتی هر لیوان شیر گاو حاوی 7.7 گرم پروتئین است. پروتئین را می توان از نظر حلالیت در آب به دو گروه عمده تقسیم کرد. پروتئین های غیر قابل حل در آب را «کازئین» و پرووتئین های محلول را «آب پنیر» می‌گویند.

پروتئین‌ها نقش مهمی در بدن انسان‌ها ایفا می‌کند که شما میتوانید پیش از هر چیز مقاله اهمیت پروتئین در زندگی را بخوانید، پروتئین های موجود در شیر را می توان در این دو دسته پروتئین جای داد.

پروتئین آب پنیر در شیر گاو چیست

حدود 20 درصد از پروتئین های شیر از آب پنیر تشکیل شده است. آب پنیر حاوی اسید آمینه‌هایی با زنجیره (BCAAها) است مانند لوسین، ایزولوسین و والین غنی به این ترتیب شما در شیر انواع پروتئین ها با خواص مختلف را مشاهده می کنید. پروتئین آب پنیر می تواند اثرات سودمندی نیز روی سلامتی داشته باشد.

از جمله بهبود فشار خون، بهبود خلق و خو و کاهش استرس. مصرف پروتئین آب پنیر برای رشید و نگهداری بهتر عضلات نیز موثر است در نتیجه این پروتئین را یک مکمل خوب برای ورزشکاران و بدن سازان می دانند.

چربی شیر چقدر است؟

شیر کاملی که مستقیما از گاو گرفته شود حدود 4 درصد چربی دارد. در بسیاری از کشورها ارزش اصلی شیر به خصوص در حیطه تجاری همان چربی شیر است. در ایالات متحده شیر خالص پرچرب حدود 3.25 درصد چربی دارد در حالی که شیر کم چرب صباح 1 درصد چربی و شیر معمولی 2 درصد چربی را دارا می باشد.

چربی شیر یکی از پیچیده‌ترین چربی های موجود در طبیعت است که حاوی 400 نوع مختلف اسیدهای چرب می‌باشد. شیر پرچرب و خالص چربی‌های اشباع شده بسیاری در خود دارد. حدود 70 درصد اسیدهای چرب موجود در شیر گاو همان چربی های اشباع شده هستند. این درحالی است که چربی های اشباع نشده در شیر در حداقل مقدار خود می باشند و حدود 2.3 درصد از کل چربی های موجود در شیر را به خود اختصاص می‌دهند.

چربی های ترانس در شیر گاو

چربی های ترانس به طور طبیعی در فراورده های لبنی موجود می باشد. در مقابل چربی های ترانس موجود در غذاهای فراوری شده، چربی های ترانس در مواد لبنی را چربی ترانس نشخوارکنندگان نیز می نامند. این چربی ها به طور کلی فواید بسیاری برای سلامتی انسان دارند.

شیر دارای مقدار کمی چربی ترانس است که اسید واکسنیک و اسید لینولئیک مزدوج یا همان CLA از آن دسته می باشند. CLA ها به خاطر خواص درمانی به خصوصی که دارند مورد توجه می باشند. با این حال دوزهای بالای این چربی ترانس می تواند اثرات منفی روی سوخت و ساز بدن داشته باشد.

کربوهیدرات موجود در شیر چیست

کربوهیدرات موجود در شیر گاو به طور عمده می تواند در قالب یک قند ساده به نام لاکتوز که 5 درصد از وزن آن را تشکیل می دهد، تعریف شود. در دستگاه گوارش طی تبدیل لاکتوز به گلوکز و گالاکتوز این قندهای ساده جذب خون شده و توسط کبد گالاکتوز نیز به گلوکوز تبدیل می شود. برخی افراد فاقد آنزیم های مورد نیاز برای شکستن لاکتوز هستند. این وضعیت را عدم تحمل لاکتوز می نامند.

ویتامین ها و مواد معدنی موجود در شیر گاو

شیر گاو حاوی تمام ویتامین ها و مواد معدنی است که برای رشد و پرورش گوساله تازه متولد شده لازم است. همچنین این ماده غذایی می تواند تمامی ضروریات و نیازهای بدن را در خود داشته باشد و زندگی یک انسان را به تنهایی تامین نماید. به همین جهت است که شیر را می توان یکی از کامل ترین مواد غذایی این سیاره خاکی نامید.

ویتامین B12: این ویتامین یکی از ضروریات بدن انسان است که در غذاهایی با منشا حیوانی یافت می شود. مقدار ویتامین B12 در شیر گاو بسیار بالا است.

کلسیم: شیر شاید یکی از بهترین منابع کلسیم نباشد اما به جد می توان ادعا کرد که کلسیم موجود در این ماده غذایی به آسانی توسط بدن جذب می شود برای همین یکی از منابع خوب کلسیم بشمار می آید.

ریبوفلاوین: یکی از ویتامین های B موجود در شیر گاو B2 است که ریبوفلاوین نیز نامیده می شود. این ماده غذایی یکی از غنی ترین منابع حاوی ریبوفلاوین موجود در رژیم غذایی غربی است.

فسفر: فراورده های لبنی منبع خوبی از فسفر است. این ماده معدنی نقش اساسی در بسیاری از فرایندهای بیولوژیکی ایفا می کند.

غنی سازی شیر با ویتامین D: غنی سازی همان فرایند اضافه کردن مواد معدنی یا ویتامین ها به محصولات غذایی است. افزایش خواص شیر گاو با غنی سازی ویتامین D یکی از استراتژی های رایج سازمان بهداشت عمومی در بسیاری از کشورهاست.

در ایالات متحده یک فنجان شیر غنی شده با ویتامین D  حاوی ۶۵ درصد از میزان نیاز روزانه بدن به این ویتامین را تأمین میکند.

هورمون ها در شیرگاو

بیش از 50 هورمون مختلف به طور طبیعی در بدن گاو وجود دارند. این هورمون ها برای توسعه و رشد گوساله تازه متولد شده لازم می باشند. به غیر از هورمون شبه انسولین دیگر هورمون های موجود در شیر گاو هیچ عوارضی برای بدن انسان ندارند.

هورمون شبه انسولین «عامل IGF – ۱» در رشد و بازسازی بدن انسان استفاده می شود. دیگر هورمون های رشد موجود در شیر گاو هیچ تاثیری حتی در مقادیر کوچک روی بدن انسان ندارند. به عبارتی تنها هورمون موجود در شیر که در بدن انسان فعال است فقط هورمون شبه انسولین عامل IGF – ۱ است.

خواص شیر گاو و پوکی استخوان

پوکی استخوان یک بیماری است که در آن با کم شدن تراکم استخوان فرد در خطر شکستگی و آسیب دیدگی استخوان قرار می گیرد. یکی از خواص شیر گاو بهبود رشد استخوان و تراکم آن در گوساله جوان است. همچنین به نظر می رسد این ماده غذایی اثرات مشابهی هم روی انسان دارد. کلسیم بالا د محتوای پروتئین در شیر دو عامل اصلی برای تاثیر گذاری بهتر شیر روی استخوان هستند.

خواص شیر گاو و فشار خون

فشار خون بالا یک عامل خطرناک برای بیماران قلبی عروقی است. فراورده‌های لبنی به کاهش خطر ابتلا به فشار خون کمک می نمایند. تصور محققان این است که میزان کلسیم، پتاسیم و منیزیم موجود در شیر گاو سبب کاهش فشار خون می‌باشند. عوامل دیگری مانند پپتیدهایی که به هضم کازئین کمک می‌کنند هم به این تاثیرگذاری شیر کمک می‌نمایند.

نوشیدن شیر خطر ابتلا به دیابت را کاهش می دهد

فرآورده های لبنی کم چرب دارای شاخص گلیسمی پایین می باشد که به کنترل سطح قند خون کمک می کند از این رو مصرف منظم آنها می تواند به کاهش خطر ابتلا به دیابت نوع 2 که یک بیماری شایع در میان بزرگسالان است، کمک کند. دانشمندان در پژوهشی بر روی بیش از 37000 زن میانسال دریافتند خطر ابتلا به دیابت نوع 2 در افرادی که بالاترین مصرف لبنیات را داشته اند کاهش یافته است.

خواص شیر برای ورزشکاران – تاثیر مصرف شیر در عضله سازی

یکی دیگر از خواص شیر کمک به عضله سازی است. دریافت پروتیئن کافی از مواد غذایی برای حفظ و افزایش توده های عضلانی فاقد چربی مورد نیاز بدن می باشد. شیر یکی از منابع غنی پروتئین های با کیفیت و حاوی تمام اسیدهای آمینه ضروری بدن بوده و با عضله سازی بدن در ارتباط است. نتایج پژوهشگران کانادایی نیز تایید کننده این واقعیت است که نوشیدن دو لیوان شیر پس از ورزش، به سوزاندن بیشتر چربی و افزایش حجم ماهیچه ای کمک می کند.

تاثیر مصرف شیر در درمان التهاب مفاصل

التهاب مفاصل شایع‌ترین بیماری مفصلی است که بیشتر در میان زنان مشاهده می‌شود. پژوهشگران آمریکایی در تحقیقات خود دریافتند زنانی که به مقدار کافی شیر بدون چربی یا کم چرب می نوشند کمتر به التهاب مفصل زانو مبتلا می‌شوند. برای انجام این بررسی 888 مرد و 1260 زن مبتلا به التهاب مفصل زانو انتخاب شدند، این افراد به مدت چهار سال تحت نظر پزشک قرار گرفته و مشاهده شد با افزایش مصرف شیر در زنان، میزان آسیب مفصلی در آنان به میزان قابل توجهی کاهش می‌یابد.

آلرژی به شیرگاو در بزرگسالان بسیار نادر است اما به طور مکرر در کودکان دیده می شود. علائم اصلی این بیماری عبارت است از تورم، مشکلات تنفسی، استفراغ، اسهال و خون در مدفوع.

آکنه

مصرف شیرگاو با آکنه در ارتباط است. آکنه یک بیماری پوستی شایع است که پس از ایجاد جوش روی پوست به وجود می آید. این بیماری به خصوص در صورت، قفسه سینه و کمر دیده می شود. مصرف زیاد شیر گاو می تواند سبب بالا رفتن سطح انسولین از جمله فاکتور رشد1 (IGF-1) شده و آکنه را ایجاد کند

شیرگاو و سرطان

بسیاری از مطالعات اثرات مستقیم خواص شیر گاو روی سرطان را نشان می‌دهند. به طور کلی شواهد بسیاری وجود دارد و نتیجه گیری های اصولی و قطعی کمی ارائه شده است. با این حال احتمالات زیادی نشان می دهند که مصرف لبنیات خطر ابتلا به سرطان پروستات در مردان را افزایش می‌دهد. در مقابل مطالعات متعددی نیز ارتباط بین لبنیات و کاهش خطر ابتلا به سرطان کولورکتال را در بر داشته است.

به عنوان یک توصیف کلی باید گفت که بهتر است از مصرف بی رویه محصولات لبنی پرهیز کرده و اعتدال را نگه‌دارید، با استفاده از صبحانه سالم به همراه شیر و لبنیات می‌توانید زندگی سالم را به خود هدیه دهید.

خواص شیر و عسل در‌ پیشگیری از سینوزیت

سینوزیت به التهاب ناحیه سینوس و بینی گفته می‌شود. این عارضه می‌تواند به‌صورت حاد یا مزمن باشد اما آنچه با شروع فصل پاییز و زمستان بیشتر شاهد آن هستیم سینوزیت حاد است.

مهم‌ترین عامل ایجاد‌کننده سینوزیت حاد ویروس‌های دستگاه تنفس فوقانی هستند؛ بیشتر سینوزیت‌های حاد از سرماخوردگی آغاز می‌شوند که در آن دهانه سینوس‌ها بسته شده و میکروب‌ها داخل سینوس رشد می‌کنند و از مقابله سلول‌های دفاعی با این میکروب‌ها چرک ایجاد شده و فرد مبتلا می‌شود.

برخی افراد زمینه‌هایی برای ابتلا به این عارضه دارند، مهم‌ترین راه پیشگیری از سینوزیت، پیشگیری از سرماخوردگی است. استفاده از مصرف مایعات زیاد به‌خصوص مایعات گرم مانند نوشیدنی شیر و عسل‌ گرم – در صورتی که به این مواد حساسیت نداشته باشید از بهترین روش های خانگی برای جلوگیری از تبدیل سرماخوردگی به سینوزیت می باشد. بدین منظور می توانید قبل از خواب یک لیوان شیر و عسل بنوشید.

خواص شیر در پیشگیری از سرطان روده

شواهد قابل توجهی وجود دارد که افزایش مصرف شیر دارای اثر حفاظتی در برابر ابتلا به هر دو سرطان روده بزرگ و سینه دارد. یک مطالعه اخیر روی ۴۵۰۰۰ مرد سوئدی گزارش داده است که خطر ابتلا در مردانی که ۱.۵ لیوان شیر در روز و یا بیشتر می نوشیدند ۳۵ ٪ پایین تر از کسانی بود که کمتر از ۲ لیوان در هفته مصرف می کردند. کلسیم و چربی به طور طبیعی در فرآورده های لبنی همانند اسید لینولئیک مزدوج ( CLA ) به عنوان عامل محافظت کننده در سرطان روده بزرگ پیشنهاد شده است.

پاستوریزه کردن شیر گاو

پاستوریزاسیون فرایند گرمایش شیر است که برای از بین بردن باکتری های مضر که گاهی در شیر خام موجود می باشند، انجام می شود. گرما مخمرها و باکتری های مضر و کپک ها را از بین می برد.

با این حال پاستوریزاسیون نمی تواند شیر گاو را استریل کند. بنابراین باید با سرعت کمتری نیز شیر را حرارت داد تا باکتری های باقی مانده نیز حذف شوند. نتایج پاستوریزاسیون از دست دادن اندکی از ویتامین هایی است که به گرما حساس بوده و مقاومت ندارند. با این حال این بخش از ویتامین ها ارزش غذایی چندانی ندارند.

یکسان سازی

چربی شیر گاو از گلوبول های بی شمار در اندازه های مختلف تشکیل شده است. در شیر خام این گویچه های چربی تمایل کمتری به چسبیدن به هم و شناور ماندن در سطح شیر دارند. روند یکسان سازی این گویچه های چربی را از هم جدا کرده و به واحد های کوچک تری تبدیل می کند.

این روش با حرارت دادن و پمپاژ آن از طریق لوله های باریک و در فشار بالا انجام می شود. هدف یکسان سازی افزایش عمر مفید شیر گاو و ایجاد طعم بهتر و رنگ سفیدتر است. معمولا بیشتر محصولات لبنی از شیر هموژنیزه تولید شده است که البته پنیر یک استثنا است، روند یکسان سازی هیچ عوارضی روی کیفیت این ماده غذایی ندارد.

مقاسیه شیر خام با شیر پاستوریزه

پاستوریزاسیون فرایندی است که در آن با گرما دادن عمر مفید شیر گاو را افزایش داده و خطر ابتلا به بیماری های میکروارگانیسم که شیر خام می تواند سبب آن شود را کاهش می دهد. نتیجه این گرما دادن کاهش تعداد اندکی از ویتامین ها است که در میزان ارزش غذایی آن تاثیر چندانی ندارند. روش یکسان سازی نیز گویچه های چربی چسبیده به هم را از هم جدا می کند و هیچ اثر سوئی بر سلامت شیر ندارد.

مصرف شیر خام می تواند با کاهش خطر ابتلا به آسم در کودکان، اگزما و آلرژی همراه باشد با این حال مطالعات نشان می دهد که این نتایج چندان ماندگاز و تعیین کننده نیستند.

اگر چه مصرف شیر خام به نسبت شیر فراوری شده ریسک بالاتری دارد اما در گاوهای سالم شیر هیچ باکتری مضری نداشته و در صورتی که طی دوشیدن گاو، حمل و یا ذخیره سازی آن هم آلوده نشود می توان شیر را با خیال راحت و بدون نیاز به هیچ فرایندی میل کرد.

شیر و خواص آن

نوشیدن شیرگاو خام می تواند بی خطر باشد اما گاهی یک عفونت ساده هم ممکن است عواقب جدی در پی داشته باشد. اکثر مردم با سیستم ایمنی ضعیف مانند کودکان و یا افراد مسن مستعد ابتلا به بیماری های شدید ناشی از نوشیدن شیر خام هستند. در نهایت باید گفت که هیچ شواهدی برای تضمین مصرف شیر خام وجود ندارد و همیشه احتمال آلودگی به باکتری ها در شیر وجود دارد.

شیر باعث کاهش اشتها می‌شود

پروتئین‌ لاکتوز موجود در شیر باعث ایجاد احساس سیری طولانی مدت شده و جلوی اشتهای زیاد را می‌گیرد. محققان پیش از این به این نتیجه رسیده بودند که کلسیم موجود در محصولات لبنی و به خصوص شیر به لاغری و تناسب اندام کمک می‌کند.

تاثیر کلسیم موجود در شیر بر کاهش وزن و لاغری: شیر و لبنیات بیشتر شهرت و اعتبار خود را مدیون همین کلسیم هستند. می‌دانید که کلسیم نقش مهمی در تقویت استخوان‌ها و جلوگیری از پوکی استخوان بر عهده دارد اما تحقیقات نشان داده‌اند که کاهش وزن هم یکی دیگر از تأثیرات مصرف کلسیم است. بررسی انواع رژیم‌های غذایی نشان داده افرادی که کلسیم بیشتری دریافت می‌کنند کاهش وزن بیشتری را تجربه می‌کنند. در این میان افزایش مصرف شیر از بهترین راه‌های افزایش دریافت کلسیم است. چرا که خود لاکتوز موجود در آن جذب کلسیم را هم افزایش می‌دهد.

تاثیر پروتئین شیر بر لاغری و کاهش وزن: همان طور که می‌دانید شیر و لبنیات از منابع غذایی پروتئین حیوانی هم به شمار می‌روند؛ زیرا مقادیر بالایی پروتئین دارند. خود غذاهای پر پروتئین باعث لاغری می‌شوند زیرا هضم پروتئین‌ها در بدن نسبت به قندها و چربی‌ها نیاز به انرژی بیشتری دارد. به طور کلی می‌توان گفت غذاهای پُر پروتئین، سوخت و ساز بدن را بالا برده و مصرف انرژی را افزایش می‌دهند. علت دیگر این است که پروتئین‌ها زودتر از قندها آدم را سیر می‌کنند و اشتها را کاهش می‌دهند.

نتیجه گیری

شیرگاو از مغذی ترین نوشیدنی های جهان است. نه تنها یک منبع عالی از ویتامین ها و مواد معدنی مانند کلسیم، ویتامین B12 ، ریبوفلاوین و غیره است که از انواع پروتئین ها نیز غنی می باشد. به همین دلیل هم می تواند خطر ابتلا به پوکی استخوان و فشار خون را کاهش دهد.

برخی مردم ممکن است دچار آلرژی شیر و عدم تحمل لاکتور باشند.

شواهد کمی نیز ارتباط این نوشیدنی را با افزایش خطر ابتلا به سرطان پروستات مرتبط می سازد. در نهایت باید گفت که مصرف به اندازه و نرمال این نوشیدنی مقوی می تواند مفید باشد اما از افراط باید پرهیز کرد.